W miniony czwartek, 17 listopada 2022 roku zmarł profesor Andrzej Marek Wyrwa, znakomity archeolog i historyk, wykładowca akademicki związany z Zakładem Historii Średniowiecznej UAM, kierownik Ekspedycji Archeologicznej „Łekno” i dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Profesor Wyrwa należał do najwybitniejszych w Polsce znawców monastycyzmu, a szczególnie dziejów i kultury cystersów. Był badaczem wczesnego średniowiecza, w tym monumentalnej architektury przedromańskiej i romańskiej.
W kręgu zainteresowań naukowych Pana Profesora znajdowała się także historia archeologii. W latach 1982-2008 prowadził badania wykopaliskowe w Łeknie, które zaowocowały wieloma spektakularnymi odkryciami, m.in. rozpoznaniem wczesnośredniowiecznego grodziska piastowskiego, odkryciem reliktów przedromańskiej rotundy, a także reliktów klasztoru cystersów oraz klasztornego kościoła. Należał do najważniejszych badaczy dokumentu fundacyjnego klasztoru cystersów w Łeknie i promotorów jego wpisania na listę UNESCO „Pamięć świata”.
Prowadził także pogłębione badania nad dziejami i architekturą drewnianego kościoła w Tarnowie Pałuckim, odkrywając jego początki i chronologię jego budowy. Rola jaką odegrał Pan Profesor w rozpoznaniu najdawniejszej historii Łekna, Wągrowca i okolic, w kształtowaniu lokalnej tożsamości w oparciu o tradycje piastowskie i cysterskie, jest nie do przecenienia.
Trudno sobie nawet wyobrazić ogrom pracy i osiągnięć naukowych w tym zakresie.
Dość wspomnieć, że zanim Profesor Wyrwa rozpoczął badania w Łeknie, nie znano reliktów rotundy, a o klasztorze cystersów krążyły dość mgliste wyobrażenia. Profesor Wyrwa wychował także wielu archeologów i historyków, którzy kontynuują jego badania w tym zakresie.
Uczył wielkiego znaczenia przeszłości, troszczył się o dziedzictwo kulturowe i pielęgnowanie tradycji. Przypomniał o obowiązku dbania o pamięć!
Profesorowi Wyrwie zawdzięczam w olbrzymim stopniu ukszałtowanie moich zainteresowań naukowych.
Jako student uczestniczyłem w wykopaliskach archeologicznych w Łeknie w latach 2005-2007. Była to prawdziwa i najlepsza szkoła badań, a jednocześnie wielka przygoda z archeologią i historią.
Profesor Wyrwa był promotorem mojej pracy magisterskiej, a później pracy doktorskiej, obronionej w 2018 roku. Współpracowaliśmy także na uczelni i w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, gdzie od 2008 roku był dyrektorem.
Na Lednicy Profesor z wielkim zaangażowaniem dążył do podkreślenia roli Albina Węsierskiego jako pierwszego opiekuna Ostrowa Lednickiego, a także do realizacji jego idei o godnym eksponowaniu dziedzictwa tego miejsca w przestrzeni muzealnej. To dzięki niemu 7 października tego roku otwieraliśmy nowoczesny budynek z salami wystawowymi, magazynami zabytków i archiwum.
Profesor był wykładowcą, nie ma w tym stwierdzeniu przesady, uwielbianym przez studentów ze względu na wspaniały dar mówienia o przeszłości, dzięki któremu słuchacze przenosili się niemal do innego świata, a także przez wielką życzliwość oraz poczucie humoru.
Pomimo nowych i niezwykle ważnych wyzwań związanych z funkcją dyrektora Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy i znaczeniem Ostrowa Lednickiego jako kolebki polskiej państwowości, to chyba właśnie Łekno pozostało miejscem szczególnie bliskim sercu Pana Profesora.
Jego wielkim marzeniem było utworzenie rezerwatu archeologicznego na stanowisku Ł3, czyli na miejscu dawnego grodu, a później klasztoru cystersów w Łeknie….
Dr Jakub Linetty, archiwista w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.
fot. archiwum prywatne K. Linetty
